رابطه وجودی و اخلاقی بین خدا و انسان در دیدگاه ملاصدرا

در تحقیق حاضر، رابطه وجودی بین خدا و انسان در دیدگاه ملاصدرا در دو بعد مورد بررسی قرار گرفته است. در بعد وجودی نگارنده در مرتبه پیدایش انسان در دیدگاه صدرا، از نظریه های تشکیک، اصالت وجود، علیت و علم نفس صدرا برای رسیدن به نتیجه بهره برده است؛ که انسان رابطه وجودی به صورت با واسطه ای از لحاظ وجود با خداوند دارد و در عین حال این رابط? با واسطه به معنای جدایی و استقلال وجود انسان از خدا نیست. در فرجام و غایت انسان در دیدگاه صدرا با توجه به مسأله حرکت جوهری و استکمال عقل عملی و عقل نظری، رابطه به حد اعلایی می رسد که انسان کامل، ذات خالق خود را بدون هیچ واسطه ای درک می کند و بین آن دو هیچ گونه افتراق جدایی وجود نخواهد داشت. در بعد اخلاقی در تحلیل صدرا و با بررسی نتایج اوامر و نواهی الهی برای انسان، همه نتایج خیر می باشند و چون خیر مطلوب ذاتی بشر است . اوامر و نواهی مطلوب آدمی است وی عذاب را به عنوان نتیجه اعمال آدمی میداند که این دیدگاه را براساس نظریه تجسم اعمال بیان می کند و مسأله خلود در تحلیل صدرا اگر چه به معنای معنای دوام و بقای ابدی در آتش است اما به معنای جاودانگی در درد و رنج و عذاب نیست. به این صورت هیچ یک از مسائل مطرح شده نافی رابطه اخلاقی بین خدا و انسان نیست.